जेव्हा आपण “मार्जिन” चा विचार करतो तेव्हा आपण अनेकदा कागदाच्या कडांचा विचार करतो. त्याचप्रमाणे, “मार्जिनलाइज” हे क्रियापद मध्यभागातून बाहेरील भागाकडे काहीतरी ढकलण्याचे वर्णन करते. कालांतराने, “मार्जिनलाइज” या शब्दाचा अर्थ लक्षणीयरीत्या विकसित झाला आहे. आज, तो व्यक्ती किंवा गटांना वेगळे करून किंवा त्यांना अशक्त करून बिनमहत्त्वाचे मानणे सूचित करतो. “मार्जिनलाइज्ड” हा शब्द अशा व्यक्ती किंवा गटांचे वर्णन करतो ज्यांना क्षुल्लक मानले जाते, समाजाच्या मार्जिनवर टाकले जाते आणि सत्ता काढून घेतली जाते.
उपेक्षित गट म्हणजे काय?
उपेक्षित गटांमध्ये स्त्रिया, अपंग व्यक्ती, रंगाचे लोक, LGBTQ+ व्यक्ती, स्थानिक समुदाय आणि निम्न सामाजिक-आर्थिक दर्जा असलेले लोक समाविष्ट आहेत. संपूर्ण इतिहासात, या गटांना वर्चस्ववादी आणि भेदभाव करणाऱ्या शक्तींकडून अशक्तीकरण आणि दडपशाहीचा सामना करावा लागला आहे.
सीमांतीकरणाची कारणे
सीमांतीकरण भेदभावातून उद्भवते, जे वर्णद्वेष, लैंगिकता, सक्षमता, वयवाद, होमोफोबिया आणि झेनोफोबिया यासारख्या विविध स्वरूपात प्रकट होते. याव्यतिरिक्त, सूक्ष्म आक्रमण आणि स्टिरियोटाइपसारखे सूक्ष्म प्रकार आहेत. स्पष्ट असो वा सूक्ष्म, भेदभाव व्यक्तींना समाजाच्या मार्जिनवर ढकलतो, जे अस्वीकार्य आहे.
कामाच्या ठिकाणी सीमांतीकरण
कामाच्या ठिकाणी, जे उपेक्षितत्व कायम ठेवतात त्यांच्याकडे सहसा लक्षणीय प्रभाव आणि शक्ती असते, विशेषत: उपेक्षित गटांशी अर्थपूर्ण संबंध नसताना. याउलट, उपेक्षित व्यक्ती किंवा गटांमध्ये सक्षमीकरण आणि त्यांच्या उपेक्षिततेला आव्हान देण्यासाठी आवश्यक असलेल्या प्रभावाचा अभाव असतो.
कामावर, सीमांतीकरण या स्वरूपात येऊ शकते:
- स्टिरियोटाइपवर आधारित गृहीतके
- ओळखीच्या आधारावर आवश्यक संसाधनांमध्ये असमान प्रवेश
- वंशवादी भाषण आणि कृती
- एखादी व्यक्ती किंवा समूह हेतुपुरस्सर अलग ठेवणे
- ओळखीच्या आधारावर एखाद्या व्यक्तीला किंवा समूहाला बाहेर काढणे
- सूक्ष्म आक्रमण
- गॅसलाइटिंग
- दुसऱ्याच्या कल्पना किंवा कामाचे श्रेय घेणे
उपेक्षित गटांवरील डेटा
सेंटर फॉर अमेरिकन प्रोग्रेसच्या अहवालानुसार, 11% ते 28% समलिंगी, समलिंगी आणि उभयलिंगी कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या लैंगिक प्रवृत्तीमुळे पदोन्नती चुकल्याचा अनुभव आला. याव्यतिरिक्त, 27% ट्रान्सजेंडर कर्मचाऱ्यांना पदावरून काढून टाकणे, नोकरी न घेणे किंवा पदोन्नती नाकारणे यांचा सामना करावा लागला. प्यू रिसर्च सेंटरच्या मते, अंदाजे 42% अमेरिकन महिलांनी त्यांच्या लिंगावर आधारित कामाच्या ठिकाणी भेदभाव नोंदवला. प्यू रिसर्च सेंटरच्या मते, अमेरिकन महिलांना कामाच्या ठिकाणी लैंगिक छळ होण्याची शक्यता पुरुषांपेक्षा तिप्पट असते. NCBI ने अहवाल दिल्यानुसार, युनायटेड स्टेट्समध्ये कामाच्या ठिकाणी भेदभावाचे 80,000 पेक्षा जास्त आरोप दरवर्षी दाखल केले जातात. याव्यतिरिक्त, युनायटेड स्टेट्समध्ये, 42% कामगारांनी एकतर त्यांच्या कामाच्या ठिकाणी वर्णद्वेषाचा अनुभव घेतला आहे किंवा पाहिले आहे, ग्लासडोअरनुसार.
संख्यानुसार उपेक्षित गट
- 11% ते 28% LGBTQ+ कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या लैंगिक प्रवृत्तीमुळे पदोन्नती गमावली आहे.
- 42% अमेरिकन महिलांनी त्यांच्या लिंगामुळे कामावर भेदभाव केला.
- अमेरिकन महिलांना कामाच्या ठिकाणी लैंगिक छळ होण्याची शक्यता पुरुषांपेक्षा तिप्पट जास्त असते.
- USA मध्ये दरवर्षी 80,000 कामाच्या ठिकाणी भेदभावाच्या तक्रारी दाखल केल्या जातात.
- 42% यूएस कर्मचार्यांना कामावर वर्णद्वेषाचा अनुभव आला आहे.
मानसिक आरोग्यावर उपेक्षितपणाचा प्रभाव
कामाच्या ठिकाणी दुर्लक्ष केल्याने मानसिक, शारीरिक आणि भावनिक आरोग्यावर लक्षणीय परिणाम होतो. कामावरील सामाजिक संवाद आणि क्रियाकलाप चिंता निर्माण करू शकतात आणि अलगावची भावना वाढवू शकतात. उपेक्षित गटातील व्यक्तींना सहसा मूल्य आणि आदराचा अभाव जाणवतो, ज्यामुळे सहकारी आणि नेत्यांमधील विश्वास कमी होतो आणि कामाच्या गुणवत्तेवर परिणाम होऊ शकतो. कामाच्या ठिकाणी भेदभावामुळे समर्पित आणि कुशल कर्मचारी गमावणे ही परिस्थिती कोणत्याही परिस्थितीत टाळण्यासाठी आहे.
प्रतिनिधी: मेघा महाजन
*दलित टाइम्स उन करोड़ो लोगो की आवाज़ है जिन्हें हाशिए पर रखा गया है। *
महिला, दलित और आदिवासियों के मुद्दों पर केंद्रित पत्रकारिता करने और मुख्यधारा की मीडिया में इनका प्रतिनिधित्व करने के लिए हमें आर्थिक सहयोग करें।
